نمایه

شان نزول
مفسران برای این آیات شان نزولهای مختلفی نقل کرده اند، از جمله اینکه:
جمله"لا یَسْخَرْ قَوْمٌ مِنْ قَوْمٍ "در باره"ثابت بن قیس" (خطیب پیامبر ص) نازل شده است که گوشهایش سنگین بود، و هنگامی که وارد مسجد می‌شد کنار دست پیامبر ص برای او جایی باز می‌کردند، تا سخن حضرت را بشنود روزی وارد مسجد شد در حالی که مردم از نماز فراغت پیدا کرده، و جای خود نشسته بودند، او جمعیت را می‌شکافت و می‌گفت: جا بدهید! جا بدهید! تا به یکی از مسلمانان رسید، و او گفت همین جا بنشین! او پشت سرش نشست، اما خشمگین شد، هنگامی که هوا روشن گشت"ثابت"به آن مرد گفت: کیستی؟ او نام خود را برد و گفت فلان کس هستم، "ثابت"گفت: فرزند فلان زن؟! و در اینجا نام مادرش را با لقب زشتی که در جاهلیت می‌بردند یاد کرد، آن مرد شرمگین شد و سر خود را بزیر انداخت، آیه نازل شد و مسلمانان را از این گونه کارهای زشت نهی کرد.
و گفته اند: " وَ لا نِساءٌ مِنْ نِساءٍ "در باره"ام سلمه"نازل گردید که بعضی از همسران پیامبر ص او را به خاطر لباس مخصوصی که پوشیده بود، یا به خاطر کوتاهی قدش مسخره کردند، آیه نازل شد و آنها را از این عمل باز داشت.
و نیز گفته اند جمله" وَ لا یَغْتَبْ بَعْضُکُمْ بَعْضاً "در باره دو نفر از اصحاب رسول اللّه ص است که رفیقشان"سلمان"را غیبت کردند، زیرا او را خدمت پیامبر ص فرستاده بودند تا غذایی برای آنها بیاورد، پیامبر ص سلمان را سراغ"اسامة بن زید"که مسئول"بیت المال"بود فرستاد، "اسامه"گفت:
الان چیزی ندارم، آن دو نفر از"اسامه"غیبت کردند و گفتند: او بخل ورزیده و در باره"سلمان"گفتند: اگر او را به سراغ چاه سمیحه (چاه پر آبی بود) بفرستیم آب آن فروکش خواهد کرد! سپس خودشان به راه افتادند تا نزد "اسامه"بیایند، و در باره موضوع کار خود تجسس کنند، پیامبر ص فرمود من آثار خوردن گوشت در دهان شما می‌بینم، عرض کردند: ای رسول خدا ما امروز مطلقا گوشت نخورده ایم! فرمود: آری گوشت"سلمان"و"اسامه"را می‌خوردید، آیه نازل شد و مسلمانان را از غیبت نهی کرد [1] .
----------
[1]: 1) "تفسیر مجمع البیان"جلد 9 صفحه 135-"قرطبی"نیز در تفسیر خود این شان نزول را با تفاوتی نقل کرده است.